Makalelerim
ANONİM ŞİRKETLER DE ORTAKLARIN BİLGİ ALMA VE İNCELEME HAKKI;
ANONİM ŞİRKETLER DE ORTAKLARIN BİLGİ ALMA VE İNCELEME HAKKI;
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunun 437. Madesinde bilgi alma ve inceleme hakkları yer almaktadır. Buna göre;
MADDE 437- (1) Finansal tablolar, konsolide finansal tablolar, yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu, denetleme raporları ve yönetim kurulunun kâr dağıtım önerisi, genel kurulun toplantısından en az onbeş gün önce, şirketin merkez ve şubelerinde, pay sahiplerinin incelemesine hazır bulundurulur. Bunlardan finansal tablolar ve konsolide tablolar bir yıl süre ile merkezde ve şubelerde pay sahiplerinin bilgi edinmelerine açık tutulur. Her pay sahibi, gideri şirkete ait olmak üzere gelir tablosuyla bilançonun bir suretini isteyebilir.
(2) Pay sahibi genel kurulda, yönetim kurulundan, şirketin işleri; denetçilerden denetimin yapılma şekli ve sonuçları hakkında bilgi isteyebilir. Bilgi verme yükümü, 200 üncü madde çerçevesinde şirketin bağlı şirketlerini de kapsar. Verilecek bilgiler, hesap verme ve dürüstlük ilkeleri bakımından özenli ve gerçeğe uygun olmalıdır. Pay sahiplerinden herhangi birine bu sıfatı dolayısıyla genel kurul dışında bir konuda bilgi verilmişse, diğer bir pay sahibinin istemde bulunması üzerine, aynı bilgi, gündemle ilgili olmasa da aynı kapsam ve ayrıntıda verilir. Bu hâlde yönetim kurulu bu maddenin üçüncü fıkrasına dayanamaz.
(3) Bilgi verilmesi, sadece, istenilen bilgi verildiği takdirde şirket sırlarının açıklanacağı veya korunması gereken diğer şirket menfaatlerinin tehlikeye girebileceği gerekçesi ile reddedilebilir.
(4) Şirketin ticari defterleriyle yazışmalarının, pay sahibinin sorusunu ilgilendiren kısımlarının incelenebilmesi için, genel kurulun açık izni veya yönetim kurulunun bu hususta kararı gerekir. İzin alındığı takdirde inceleme bir uzman aracılığıyla da yapılabilir.
(5) Bilgi alma veya inceleme istemleri cevapsız bırakılan, haksız olarak reddedilen, ertelenen ve bu fıkra anlamında bilgi alamayan pay sahibi, reddi izleyen on gün içinde, diğer hâllerde de makul bir süre sonra şirketin merkezinin bulunduğu asliye ticaret mahkemesine başvurabilir. Başvuru basit yargılama usulüne göre incelenir. Mahkeme kararı, bilginin genel kurul dışında verilmesi talimatını ve bunun şeklini de içerebilir. Mahkeme kararı kesindir.
(6) Bilgi alma ve inceleme hakkı, esas sözleşmeyle ve şirket organlarından birinin kararıyla kaldırılamaz ve sınırlandırılamaz.
Şeklinde kanun maddesi belirtilmektedir. Kanun maddesini değerledirecek olursak;
Anonim şirket bir sermaye şirketi olduğundan doğal olarak sermayenin çoğunluğuna sahip olan ortak(pay sahibi) veya ortaklar hem genel kararlarının alınmasında hem de şirket yönetim kurulunun teşkilinde belirleyici olmaktadır. Sermaye bakımından azınlıkta kalan ortaklar ise genellikle şirket işleyişi ile ilgili olarak kendilerine bilgi verilmediğinden yakınmaktadır. Oysa durum görüldüğü gibi olmayıp 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, sermaye payı ne olursa olsun her ortağa inceleme yapmak ve bilgi almak gibi önemli haklar tanımıştır. Anılan haklar anonim şirketlerde ortaklarına verilen ve vazgeçilmez nitelikteki haklardır.
I -İNCELEM HAKKI;
A-FİNANSAL TBLOLARIN İNCELENMESİ;
Anonim şirket yönetim kurulu, geçmiş hesap dönemine ait finansal tabloları bir bilanço gününü izleyen hesap döneminin ilk 3 ayı içinde hazırlamak ve genel kurula sunmakla zorundadır. Hazırlanacak finansal tablolar bilanço, gelir tablosu ve şirket Türkiye Muhasebe standartlarını (TMS) uygun olmak zorunda ise TMS ler de öngörülen diğer finansal tablolardır.
Finansal tabloların ticari işletmenin tüm varlıklarını borçlarını peşin ödenen giderler ile peşin tahsil edilen gelirleri bütün gelir ve giderleri doğru şekilde değerlendirmiş şekilde, faaliyet sonuçlarını tam anlaşılabilir şekilde, karşılaştırılabilir, ihtiyaçlara ve işletmenin niteliğine uygun bir şekilde şeffaf ve güvenilir olarak gerçeği dürüst aynen ve aslına sadık kalarak çıkartılması zorunlu olduğundan bu tabloların genel kurul toplantısı öncesinde anonim şirket ortaklarının incelemesine hazır bulundurulması ve hatta bilançonun ve gelir tablosunun birer suretinin talepte bulunan ortaklara verilmesi gerekmektedir.
Nitekim bu husus; 6102 sayılı Türk Ticaret kanunu 437. maddesinin birinci fıkrasında hüküm altına alınmıştır. Anılan düzenlemeye göre finansal tablolar genel kurul toplantısından en az 15 gün önce şirketin merkezinde ve şubelerinde ortakların incelemesine hazır bulundurulacaktır ayrıca bu tablolar bir yıl süre ile merkezde ve şubelerde ortakların bilgi edinmesine açık tutulacak, talep edilmesi halinde de giderleri şirketten karşılanmak üzere bilanço ile gelir tablosunun birer sureti ortaklara verilecektir. Finansal tabloların genel kuruldan 15 gün önce ortakların bilgisine sunulmasının mantığı, ortağın genel kuruldan önce şirketin finansal durumu hakkında bilgi sahibi olmasını temin ederek yönetim kurulu üyelerinin ibrası gerekse de yönetim kurulunun seçimin de sağlıklı karar verebilmesini sağlamaktır.
Finansal tablolarda yer alan bilgileri değerlendirmek esas itibari ile muhasebe bilgisini gerektirdiğinden bu bilgiye sahip olmayan anonim şirket ortakları ücretsiz olarak şirketten temin edecek oldukları bilanço ve gelir tablosunu konunu uzmanı mali müşavirler ve yeminli mali müşavirlere inceleterek bilgi alabilirler.
B -YÖNETİM KURULU YILLIK FAALİYET RAPORUNUN İNCELENMESİ;
TTK nun 437 maddesinde belirtildiği üzere Anonim şirketlerde şeffaflığın sağlanabilmesinin en önemli araçlarından biri yönetim kurulu yıllık faaliyet raporlarının hazırlanmasıdır. Bu rapor şirketin o yıla ait faaliyetlerinin akışı ile her yönüyle finansal durumunu doğru eksiksiz gerçeğe uygun ve dürüst bir şekilde hazırlanmalıdır. Raporda finansal durum finansal tablolara göre değerlendirilmeli, şirketin gelişmesine ve karşılaşması muhtemel risklere de açıkça işaret etmelidir. Yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu ayrıca faaliyet yılının sona ermesinden sonra meydana gelebilecek ve özel önem taşıyan olayları şirketin araştırma ve geliştirme çabalarını yönetim kurulu üyeleri ile üst düzey yöneticilere ödenen ücret, ikramiye, prim gibi mali menfaatleri ödenekleri yolculuk konaklama ve temsil giderlerini ayni ve nakdi imkanları sigortaları ve benzeri teminatları içermelidir. Yıllık faaliyet raporunun ilgili olduğu hesap dönemin sonundan itibaren 2 ay içinde hazırlanması gerekir.
Yönetim kurulu yıllık faaliyet raporunu genel kurul toplantısından en az 15 gün önce şirket merkezinin ve şubelerinde ortakların incelemesine hazır bulundurması zorunludur. Yıllık faaliyet raporunun amacı şirketin mali tabloları hakkında bilgi vererek ortakların bilgi edinmesini sağlamaktır.
C- YÖNETİM KURULUNUN KAR DAĞITIM ÖNERİSİNİ İNCELENME HAKKI;
Şirket ortaklarına sağlanan en önemli menfaatlerden birisi de net dönem karın üzerinden kendisine payı oranında kar dağıtımı yapılmasıdır. Nitekim 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunun 507. Maddesinin birinci fıkrasında her ortağın kanun ve esas sözleşme hükümlerine göre ortaklara dağıtılması kararlaştırılan net dönem karına, payı oranında katılma hakkına sahip olduğu belirtilmiştir.
Yıllık kar üzerinden tasarrufta bulunulması ve kar paylarının belirlenmesi yetkisi şirket genel kuruluna ait olduğundan kar dağıtım önerisinin genel kurul toplantısı öncesinde ortakların incelemesine sunulması ortakların bu konuda sağlıklı karar verebilmeleri açısından son derece önem taşımaktadır. Keza kar dağıtım önerisinin genel kurul toplantısından en az 15 gün önce şirketin merkez ve şubelerinde hazır bulundurulması kanuni zorunluluktur.
D -ŞİRKETİN TİCARİ DEFTERLERİ VE YAZIŞMALARINI İNCELEM HAKKI;
6102 Sayılı TTK nun 437. Maddesinin 4. Fıkrasında belirtildiği üzere Şirketin ticari defterleri ile yazışmalarının ortağının sorusunu ilgilendiren kısımlarının incelenebilmesi için genel kurulun açık izninin veya yönetim kurulunun bu hususta kararının gerektiği izin alındığı takdirde incelemenin bir uzman aracılığı ile de yapılabileceği hüküm altına alınmıştır.
II -BİLGİ ALMA HAKKI
Anonim şirket ortakları genel kurul toplantısında yönetim kurulundan şirketin işleri hakkında bilgi isteyebilirler. Yönetim kurulunca verilecek bilgilerin hesap verme ve dürüstlük ilkeleri bakımından özenli ve gerçeğe uygun olması şarttır.
Ortağın bilgi alma istemi cevapsız bırakılmışsa, haksız olarak reddedilmişse veya ertelenmişse ortağın reddi izleyen 10 gün içinde şirket merkezinin bulunduğu asliye ticaret mahkemesine başvuru hakkı bulunmaktadır. Mahkeme talep edilen bilginin genel kurul dışında verilmesini ve bunun şeklini belirleyebilir. Veya verilecek bilgi şirketin menfaatlerine helal getirmeyecek türden olduğu ispatlanır ise mahkeme bu talebi redde edebilir. Yönetim kurulunun görüşü önemlidir. Mahkemenin bu konudaki kararı kesindir.