Makalelerim
LEBİB YALKIN AGUSTOS 2018-YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİNİN VERGİSEL AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ VE MUHASEBELEŞTİRİLME KAYITLARI
YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİNİN VERGİSEL AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ VE MUHASEBELEŞTİRİLME KAYITLARI
ÖZÜ
Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri(YSİO);Türk vergi sisteminde yer alan gelirin yıllık olma özelliğine, yani dönemsellik ilkesine uymadıklarından dolayı, kazanç tespiti ve muhasebe uygulamaları bakımından özel bir vergileme rejimine tabi tutulmuştur. Gelir Vergisi kanununda birden fazla süren inşaat ve onarım işlerinden elde edilen ticari kazancın tespiti Kanunun 42, 43 ve 44 üncü maddeleri ile ayrı hükümlere bağlanmıştır. Vergi usul kanuna göre Yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetlerinde değerleme ölçüsü maliyet bedelidir. 2 Sıra Nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Tebliği ile YSİO maliyetleri ve hak edişlerinin birer dönen değer ve kısa vadeli borç olarak muhasebeleştirilmesi ve iş bitinceye kadar bu hesaplarda kalması öngörülmüştür. YSİO işleri ile ilgili oluşan maliyetler 17 nolu hesap grubuna, hâsılatlar (hak edişler) ise 35 nolu hesap grubuna yansıtılmaktadır.
Anahtar Kelimeler; İnşaat, Onarım, Taahhüt, Hakediş, Vergi kesintisi, Muhasebe kayıt
A- GİRİŞ
Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerinin mevzuatı , Muhasebe ve beyan uygulamaları hakkında bilgi vermeye çalışacağız. Burada da öncelikli olarak 2 sıra nolu muhasebe genel uygulama tebliği kapsamında muhasebe hesaplarının işleyişleri ve her iki taraf açısından da muhasebe kayıtları 213 sayılı VUK kanun değerleme hükümleri ne göre imal edilen gayrimenkullerin değerlenmesi hakkında bilgi verilecektir.
B-YILLARA YAYGIN İNŞAAT İŞLERİNİN VERGİ KANUNLARI AÇISINDAN DEĞERLEMESİ
1- 213 Sayılı Vergi Usul Kanunun hükümlerine göre Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım işlerinin değerlemesi;
Yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetlerinde değerleme ölçüsü maliyet bedelidir (VUK. Md. 270, 271, 275). Vergi Usul Kanunun 275. Maddesine göre, imal edilen maliyet bedeline katılması ihtiyari olan genel üretim giderleri, Gelir Vergisi Kanunun 43. Maddesine göre, inşaat işlerinde maliyetlere dâhil edilmek zorunludur.
Dönem sonunda, envanter çalışmaları sırasında aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulur.
Gayrimenkullerde maliyet bedeline giren giderler, inşa ve imal giderleri ile imal edilen emtianın maliyet girdileri aşağıdaki unsurları ihtiva eder.
İktisadi işletmelere dâhil bilumum gayrimenkuller maliyet bedelleri ile değerlendirilir.
Bu kanuna göre, aşağıdaki yazılı kıymetler gayrimenkuller gibi değerlenir.
Makine ve tesisattan gümrük vergileri, nakliye ve montaj giderleri,
Mevcut bir binanın satın alınarak yıkılmasından ve arsanın tesviyesinden mütevellit giderler.
Noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve tellâliye giderleri ile Emlak Alım ve Özel Tüketim Vergilerini maliyet bedelini ithal etmekte veya genel giderler arasında göstermekte mükellefler serbesttirler.
-İnşa ve İmal Giderleri:
Madde 271-İnşa edilen binalarda ve gemilerde, imal edilen makine ve tesisatta, bunların inşa ve imal giderleri, satın alma bedeli yerine geçer.
-İmal Edilen Emtia:
İmal edilen emtianın (Tam ve yarı mamul mallar) maliyet bedeli aşağıda yazılı unsurları ihtiva eder:
Mamulün vücuda getirilmesinde sarf olunan iptidai ve ham maddelerin bedeli;
Mamule isabet eden işçilik;
Genel imal giderlerinden mamule düşen hisse;
Genel idare giderlerinden mamule düşen hisse; (Bu hissenin mamulün maliyetine katılması ihtiyaridir);
Ambalajlı olarak piyasaya arz edilmesi zaruri olan mamullerde ambalaj malzemesinin bedeli.
Mükellefler, imal ettikleri emtianın maliyet bedellerini yukarıdaki unsurları ihtiva etmek şartıyla diledikleri usulde tayin edebilirler.
2-Gelir Vergisi Açısından Birden Fazla Takvim Yılına Sirayet Eden İnşaat ve Onarma İşleri:
Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat (dekapaj işleri de inşaat işi sayılır) ve onarma işlerinde kar ve zarar işin bittiği yıl kati olarak tespit edilir ve tamamı o yılın geliri sayılarak mezkûr yıl beyannamesinde gösterilir.
Mükellefler bu madde kapsamına giren hallerde her inşaat ve onarım işinin hasılat ve giderlerini ayrı bir defterde veya tutmakta oldukların defterlerin ayrı sayfalarında göstermeye ve düzenleyecekleri beyannameleri işlerin ikmal edildiği takvim yılına takip eden yılın Mart ayının on beşinci günü akşamına kadar vermeye mecburdurlar.
Gelir Vergisi Kanunun 44. Maddesine göre;
İnşaat ve Onarma İşlerinde İşin Bitimi:
İnşaat ve onarma işlerinde geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan hallerde geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece onaylandığı tarih; diğer hallerde işin fiilen tamamlandığı veya fiilen bırakıldığı tarih bitim tarihi olarak kabul edilir.
Bitim tarihinden sonra bu işlerle ilgili olarak yapılan giderler ve her ne nam ile olursa olsun elde edilen hâsılat, bu giderlerin yapıldığı veya hâsılatın elde edildiği yılın kar veya zararının tespitinde dikkate alınır.
Gelir Vergisi Kanunun 43. Maddesine göre, müşterek genel giderlerle amortismanların aşağıdaki madde hükmüne göre dağıtımların yapılması.
Müşterek Genel Giderler ve Amortismanların Dağıtılması:
Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerin diğer işlerle yapılması halinde müşterek genel giderler ve amortismanlar aşağıdaki esaslara göre dağıtılır.
Yıl içinde birden fazla inşaat ve onarma işinin birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcamaların (enflasyon düzeltilmesi yapılan dönemlerde düzeltilmiş tutarların) birbirine olan nispeti dâhilinde;
Yıl içinde tek veya birden fazla yapılan inşaat ve onarma işinin bu madde şümulüne girmeyen işlerle birilikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler, bu işlere ait harcamalar ile diğer işlere ait satış ve hasılat tutarlarının ( enflasyon düzeltilmesi yapılan dönemler bunların düzeltilmiş tutarlarının) birbirine olan nispeti dâhilinde;
Birden fazla inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerle sair işlerde müştereken kullanılan tesisat, makine ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları, bunların her işte kullandıkları gün sayısına göre.
Müştereken kullanılan şantiyeler varsa, bunların giderlerinden, ilgili inşatlara pay verilir.
Dönem sonunda, malzeme sayımları yapılarak kontrol ve mutabakatları yapılır. Noksanlıklar ve fazlalıklar varsa, 197 ve 397 nolu hesaplara alınır.
Biten işlerle ilgili, kullanılmış fakat maliyetler kaydedilmemiş malzemeler maliyet bedelleri ile ilgili biten işlerin maliyetlerine, maliyetler kaydedilmemiş hurda durumda olan malzemeler ise, emsal bedelleri ile değerlendirilerek ilgili biten işlerin maliyetlerinden çıkartılır.
C-YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİNDE KULLANILANMUHASEBE HESAPLARI
17- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ
Bu grup, yıllarca yaygın inşaat ve onarım işleri yapan işletmelerin, bu işleri dolayısıyla yaptıkları harcamaların izlendiği hesapları kapsar.
Bu grup; inşaat taahhüt işleri yapan işletmelerin üstlendikleri işler dolayısıyla yaptıkları harcamalı takip ettikleri hesaplar olup, bu grupta yer alan hesaplar aşağıdaki gibidir.
170-177- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ
178- YILLARA YAYGIN İNŞAAT ENFLASYON DÜZELTME HESABI
179- TAŞERONLARA VERİLEN AVANSLAR
170-177 YILLRA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ
İşletmenin üstlendiği yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinin maliyetlerinin oluşturulduğu hesaplardır. Bu hesaplar projeler bazında izlenir.
Bölünmesi:
İşletmelerin kendi ihtiyaçların göre, yapılan her inşaat ve onarımın işinin türüne ve bunların altında maliyet girdileri belirtilerek bölümlenebilir.
170-177 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ
170- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ
1701- (A) İnşaat ve Onarım Maliyeti
17011- İlk Madde ve Malzeme Giderleri
17012- İşçilik Giderleri
17013- Genel Giderler
1702- (B) İnşaat ve Onarım Maliyeti
17021- İlk Madde ve Malzeme Giderleri
17022- İşçilik Giderleri
17023- Genel Giderler
1703- (C) İnşaat ve Onarım Maliyeti
17031- İlk Madde ve Malzeme Giderleri
17032- İşçilik Giderleri
17033- Genel Giderler
İşleyişi
İşletmenin üstlendiği inşaat ve onarım işleri ile ilgili giderleri, 741- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI ve faaliyet giderleri ile finansman giderlerinden bu inşaat ve onarıma düşen ortak gider payları ise ‘’751, 761, 771 ve 781’’ kod numaralı yansıtma hesaplarının alacağı karşılığında bu hesaplara borç kaydedilir. Bu hesaplarda oluşan maliyet, geçici kabul yapıldığında ‘’622- SATILAN HİZMET MALİYETİ’’ hesabına devredilir. İnşaat ve onarım işinin proje bazındaki sayısı, her inşaatın 170-178 hesap aralığında açılacak hesaplar üzerinde defter-i kebir düzeyinde izlenmesine imkân vermeyecek kadar fazla ise, her proje yardımcı defter düzeyinde izlenebilir. Bu durumda, her bir proje için tutulacak yardımcı defterler, defteri kebir hükmündedir.
Örnek:
Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri yapan işletmeler
Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri yapan işletmeler bu işlerle ilgili yaptıkları harcamaları 740- HİZMET MALİYETİ Defterikebir hesabında takip ederler. İnşaat ve onarım ilerinin yapıldığı dönemlerin sonlarında 740- HİZMET MALİYETİ, 750- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ, 760- PAZARLAMA SATIŞ DAĞITIM GİDERLERİ, 770- GENEL YÖETİM GİDERLERİ ile 780- FİNANSMAN GİDERLERİ Fonksiyonel gider nevi hesaplarında gider çeşitleri ve gider yerleri itibariyle inşaat ve onarım işleri için toplanan giderler, gider çeşitleri itibariyle müfredatlı olarak; Gider yerleri- Gider dağıtım tablosuna yerleştirilir.
Bu giderlerden, Direkt olan giderler ait olduğu inşaat ve onarım gider yerine, (750, 760, 770, 780) hesaplarında gelen müşterek masraflar oluşturulacak dağıtım anahtarları aracılığı ile ait olduğu inşaat ve onarım gider yerine aktarılarak, yapılan inşaat ve onarım maliyeti belirlenmiş olur.
Yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetleri ile ilgili muhasebe fişleri:
----------------------------------------- ---------------------------------------------------
740- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
İlk madde ve malzeme giderleri
(4049)- Hizmet gider yeri (A) inşaat ve onarım gider yeri
İşçi ücret ve giderleri
(40-49) (a) inşaat ve onarım gider yeri
Memur ücret ve giderleri
(40-49) (A) inşaat ve onarım gider yeri
Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler
(40-49) (A) inşaat ve onarım gider yeri
Çeşitli giderler
(40-49) (A) inşaat ve onarım gider yeri
Vergi Resim ve Harçlar
(40-49) (A) inşaat ve onarım gider yeri
Amortisman ve Tükenme Payları
(40-49) (A) inşaat ve onarım gideri
191- İNDİRİLECEK KDV
1911- İndirilecek KDV
100- KASA
103- VEİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ
150- İLK MADDE VE MALZEME
360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR
257- BİRİKMİŞ AMORTİSMAN
381- GİDER TAHKKUKLARI
320- SATICILAR
373- MALİYET GİDERLER KARŞILIĞI
------------------------------------------ -------------------------------------------------------------
Dönem içerisinde inşaat ve onarım işleri ile ilgili giderler yapıldıkça veya tahakkuk ettikçe yukarıdaki muhtemel kayıtlar yapılacaktır.
İnşaat ve Onarım İşlerinde Maliyet Fişi
---------------------------------------------------- --------------------------------
170- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ
1701- (A) İnşaat ve onarım maliyeti
17011- Malzeme giderleri
17012- İşçilik giderleri
17013- Genel giderler
741-HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI
İlk madde ve malzeme giderleri
(40-49) (A) inşaat ve onarım gider yer
İşçi ücret ve giderleri
(40-49) (A) inşaat ve onarım gider yeri
Memur ücret ve giderleri
(40-49) İnşaat ve onarım gider yeri
Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler
(40-49) (A) inşaat ve onarım gider yeri
4-Çeşitli giderler
(40-49) (A) inşaat ve onarım gider yeri
Vergi Resim ve Harçlar
(40-49) (A) inşaat ve onarım gider yeri
Amortisman ve Tükenme Payları
(40-49) (A) inşaat ve onarım gider yeri
751- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ YANSITMA HESABI
(0,1,2,3,4,5,6)- Gider Çeşitleri
(70-79)- Araştırma ve Geliştirme Gider Yeri
761- PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI
(0,1,2,3,4,5,6)- Gider Çeşitleri
(80-89)- Pazarlama satış ve dağıtım gider yerleri
771- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI
(0,1,2,3,4,5,6)- Gider Çeşitleri
781- FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HESABI
(7)- Gider Çeşitleri
(96-99)- Finansman gider yerleri
---------------------------------------------------- ------------------------------------------------
Dönem sonu itibariyle; inşaat ve onarım işleri ile ilgili çıkarılan maliyetlerin, yansıtma hesapları arcılığı ile ilgili hesaplara intikali.
Bu işlemlerde; 741, 751, 761, 771, 781 hesaplarının alt hesapları olan (0-9) gider çeşitleri ile (10-99) Gider yerleri hesaplarının müfre4datlı olarak açılacağı tabiidir. Burada bütünlük sağlamak amacıyla kısa düzenlenmiştir.
Bitmeyen inşaat ve onarım maliyetleri, müteakip yılda aktifteki tutarları üzerine, izlenen yıl içinde fonksiyonel gider nevi hesaplarında toplanan maliyet giderleri aynı şekilde, 170 no.lu hesabın aktifteki tutarlarına, yansıtma hesaplarının alacağı mukabili ilave edilir. Kısaca yukarıdaki işlemler aynı şekilde yapılır.
Maliyet fişinden sonra düzenlenecek olan, fonksiyonel masraf nevi yansıtma hesaplarının kapanış fişi:
--------------------------------------- ------ --------------------------------------------------------
741- HİZMET ÜRETİM MALİYET YANSITMA HESABI
751- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME YANSITMA HESABI
761- PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI
771- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI
781- FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HESABI
740- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
750- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ
760- PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ
770- GENEL YÖETİM GİDERLERİ
780- FİNANSMAN GİDERLERİ
------------------------------------------------- ---------------------------------------------
Fonksiyonel gider hesapları ile fonksiyonel gider yansıtma hesaplarını kapatılması.
İnşaat ve onarım işini yapan işletme (müteahhit) tarafından, hak ediş bedelleri ile ilgili fatura düzenlendiğinde düzenlenecek muhasebe fişleri:
Katma Değer Vergisi 34 seri no.lu genel tebliğine göre,
Hakediş Belgeleri:
Katma Değer Vergisi Kanunun 29 ve 34. Maddelerinde verginin indirim konusu yapılabilmesi için fatura ve benzeri vesikalarda ayrıca gösterilmesi gerektiği, 53 maddesinde ise ‘’ fatura ve benzeri vesika’’ deyiminin Vergi Usul Kanununda düzenlenen belgeleri ifade ettiği hükme bağlanmıştır.
Hakediş belgesi, Vergi Usul Kanunda düzenlenen bir belge olmadığından, Hakediş belgesi düzenlenen işlerde katma değer vergisinin indirim konusu yapılabilmesi için bu Tebliğin yayımı tarihi itibaren ayrıca fatura düzenlenmesi ve bu faturada verginin gösterilmesi gerekmektedir.’’
Tebliğin bu hükmüne göre, Hakediş bedelleri ile beraber aynı tarihte faturanın düzenlenmesi gerekmektedir.
------------------------------------------------ -----------------------------------
350- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAK EDİŞ BEDELLERİ
3501- (A) inşaat ve onarım hak ediş bedeli
35011- (X) A.Ş.
600- YURTİÇİ SATIŞLAR
391- HESAPLANAN KDV
------------------------------------------------- -----------------------------------
inşaat ve onarım işinin fatura bedelinin ilgili hesapları kaydı.
İnşaat ve onarım işinin bitiminde düzenlenen maliyet satış fişi:
------------------------------------------ -------------------------------------------
622- SATILAN HİZMET MALİYETİ
inşaat ve onarım maliyeti
170- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ
1701- (A) İnşaat onarım ve maliyeti
17011- Malzeme giderleri
17012- İşçilik giderleri
17013- Genel giderler
--------------------------------------------------- ----------------------------------------
İnşaat ve onarım işinin satış fişinin ilgili hesaplara kaydı.
Yıllara yaygın inşaat ve onarım işini yaptıran ve bu işi üstlenen (müteahhit) işletmelerin avans ödemelerinde yapacakları kayıtlar:
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunun; 42, 43, 44. Maddeleri ile 94-A-4’ e göre müteahhit firmalara yapılan avans ödemelerinde %3 gelir vergisi tevkif edilen verginin ‰6 damga vergisi olarak tevkif edilerek, tevkifatı yapan işletmenin Vergi Dairesine müteakip ayın 23’ üne kadar ödenir.
fa) İnşaat ve onarım işin yaptıran işletmenin yapacağı kayıt:
---------------------------------------- ----------- -------------------------------------259- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI
2592- Satıcılara Verilen Avanslar
25921- (X) firması
100- KASA
103- VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ
360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR
3603- Üçüncü kişilerle ilgili vergi ve kesintiler
36031- Gelir Vergisi
36032- Damga Vergisi
36034- Fon Payları
----------------------------------------------------- -- ----------------------------------------- İnşaat onarım işi ile ilgili olarak (X) firmasına yapılan avans ödemesinin ilgili hesaplara kaydı.
fb) İnşaat ve onarım işini yapan işletmenin (Müteahhit firmanın) yapacağı kayıt:
----------------------------------------------------- -----------------------------------
100-KASA
102-BANKALAR
101- ALINAN ÇEKLER
120- ALICILAR
295- PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR
2951- Gelir Vergisi
2953- Fonlar
740- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
5104- Damga Vergisi
(40-49)- (A) İnşaat ve onarım gider yeri
350- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞ BEDELLERİ
3501- (A) İnşaat ve onarım Hakediş bedeli
35011-(Y) A.Ş.
------------------------------------------------- -------------------------------
İzlenen yıldan sonraki yıllarda indirim konusu yapılacak vergi ve fonların ve inşaat işini üstlenen işletmenin aldığı Hakediş ücreti ile ilgili işlemlerin kaydı.
fc) Hakediş belgesi ile beraber fatura düzenlediğinde:
---------------------------------------- -------------------------------------------------120- ALICILAR
350- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞ BEDELLERİ
3501-(A) İnşaat ve Onarım Hakediş Bedeli
600- YURTİÇİ SATIŞLAR
391- HESAPLANAN KDV
------------------------------------------ --------- ------------------------------------------------
Hakediş ile ilgili faturanın düzenlenmesinin kaydı.
İşi yaptıran firma, ödemelerden tevkif ettiği vergi ve fonları, Damga Vergisini müteakip ayda, muhtasar ve damga vergisi beyannameleri ile ilgili vergi dairesine ödeyecek, işi üstlenen müteahhit ise, 295- PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR; Hesabına biriken vergi ve fonların, Dönem karından indirilme süresi bir yıldan aşağıya indirilmişse bu hesabın alacağı mukabili, 193- PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR, hesabına borç verilir. Bu hesaptan da Dönem karından mahsup edilmek üzere; 371- DÖNEM KARININPEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER hesabın borcuna 193 no.lu hesabın alacağına kaydedilir. 371 no.lu hesabın borcunda bulunan mahsup edilecek vergiler ve fonlar, bu hesabın alacağı mukabili 37- DÖNEM KÂRI VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI hesabına borç verilerek mahsup işlemi yapılır.
Dönem sonunda müteahhit firma tarafından yapılacak kayıtlar:
-------------------------------------------- ---------------------------------------------
193- PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR
1932- Gelir Vergisi
1933- Fonlar
295- PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR
2952- Gelir Vergisi
2953- Fonlar
------------------------------------------------ ---------------------------------------------
İzlenen yılda indirim yapılacak vergi ve fonlar ilgili hesaplara kaydı.
371- DÖNEM KÂRININ PEŞİNÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ
3712- Gelir Vergisi
3713- Fonlar
193- PEŞİN ÖDENEN VERGİLER FONLAR
1932- Gelir Vergisi
1933- Fonlar
------------------------------------------- ----------------------------------------------
Dönem kârından indirim konusu yapılacak vergi ve fonların ilgili hesaplara intikali
370- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASASL YÜKÜMKÜLÜK KARŞILIKLARI
3701- Kurumlar Vergisi
3702- Gelir Vergisi
3703- Fonlar
371- DÖNEM KÂRININ PEŞİNÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ
3712- Gelir Vergisi
3713- Fonlar
------------------------------------------- ----------------------------------------------
İndirim konusu yapılan peşin ödenen vergi ve fonların ilgili hesaplara kaydı.
Yıllara yaygın inşaat ve onarım işi yapan işletmelerin taahhüt konusu inşaat ve onarım işinin bir kısmının ya da tamamının taşeronlara yaptırılması durumunda,
ha) Müteahhit firmanın yapacağı kayıt:
------------------------------------------ -----------------------------------------------------
179- TAŞERONLARA VERİLEN AVANSLAR
1791- (a)- İnşaat ve onarımı
17911-(X) Taşeron Şirketi
100-KASA
103- VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ
360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR
3603- Üçüncü kişilerle ilgili ödenecek vergi ve kesintiler
36031- Gelir Vergisi
36032- Damga Vergisi
36034- Fon Payları
----------------------------------------- --------------------------------------------------
(X) Taşeron Şirketine, (A) inşaat ve onarım işiyle ilgili olarak yapılan avans ödemesinin ilgili hesaplara kaydı.
hb) Taşeron firmanın yaptığı işle ilgili düzenlendiği faturanın kaydı ( müteahhit firmanın yapacağı kayıt):
------------------------------------------- -----------------------------------------------
740- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
(0,1,2,3,4,5,6)
(40-49)- (A) İnşaat ve Onarım Gider Yeri
191- İNDİRİLECEK KDV
1911- İndirilecek KDV
179- TAŞERONLARA VERİLEN AVANSLAR
1791- (A) İnşaat ve Onarımı
17911- X Taşeron Şirketi
320- SATICILAR
3201- Yurtiçi Satıcılar
32011- X Taşeron Şirketi
----------------------------------------- ----------------------------------------------------------
Taşeron (X) Firmasının (A) inşaat ve onarım işi ile ilgili faturasının müteahhit firma tarafından kayıtlara alınması.
İnşaat ve onarım işlerinde, işi yaptıran işletmenin işin devamında ve bitimine yapacağı işlemler. İnşaat ve onarım işini yaptıran işletme, işin yapım süresinde, müteahhit firmadan Hakediş bedellerine karşılık muhtelif zamanlarda fatura alacak en sonunda da işin ile ilgili kalan kısım için hakediş bedellerinin faturasını alacaktır. Böylece o müteahhit firma bazında işin bitmiş fakat inşaat ve onarım işinin tamamı bitmemiş olabilmektedir. Bu durumlarda işi yaptıran işletme başka müteahhit firmalarla değişik ihtisas konuları ile ilgili işler yaptırarak işin bitirilmesini sağlamaktadır. Bu durumlarda KDV açısından aşağıda açıklanan durum ortaya çıkmaktadır. İşi yaptıran firma, müteahhit firmaların hakediş faturalarını aldığında, 258- YAPILMAKA OLAN YATIRIMLAR hesabının alt hesabı olan 258.2- Yaptırılmakta lan Binalar hesabında toplanmakta ve işin bitimine kadar bu hesapta biriktirilen tutarlar, işin bitimi ile birlikte ait olduğu sabit kıymet hesabına devredilmektedir.
İşi yaptıran işletmenin yapacağı kayıtlar (müteahhit firmalardan hakediş bedellerine karşılık faturalar alındığında):
----------------------------------------------- ---------------------------------------------
258- YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR
2582-Yaptırılmakta Olan Binalar
191- İNDİRİLECEK KDV
1912- Amortismana Tabi İktisadi Kıymetler Ait KDV
100 KASA
102- BANKALAR
320- SATICILAR
3201- Yurtiçi Satıcılar
159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI
1592- Verilen Yurtiçi Sipariş Avansları
15921- Satıcılara Verilen Avanslar
(X) Müteahhit firmasının hakediş faturasının ilgili hesaplara kaydı.
--------------------------------------------------- ---------------------------------------------
Bilindiği üzere; 01.01.1999 tarihinden itibaren işletmelerin sabit kıymet alımlarında yüklendikleri katma değer vergileri bir defada indirim konusu yapılacaktır.
İnşaat ve onarımı işi bittiğinde:
------------------------------------------------- --------------------------------------------------
252- BİNALAR
2521- İşletme Binaları
258- YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR
2582- Yaptırılmakta Olan Binalar
--------------------------------------------------- ----------------------------------------------------
İnşaat ve onarım işinin bitiminde işi yaptıran işletme tarafından yapılacak kayıt.
C- SONUÇ
Yıllara sair inşaat ve onarım işlerine ait vergilendirme şartları Gelir Vergisi kanun 42, 43 ve 44 maddelerinde düzenlenmiş olup bir işin yıllara sair iş sayılabilmesi için gerekli şartlar ve vergilendirmenin nasıl olacağı açıklanmıştır. YSİO işlerinin vergilendirilmesi ve muhasebe kayıtlarının oluşturulması diğer ticari işlemlere karşı farklılıklar arz etmektedir. Bugünkü konumuzda da Vergi Usul Kanunu ve Gelir vergisi Kanunu açısından yıllara sair inşaat ve onarım işlerinin değerlemesi ve 2 Sıra Nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Tebliği ile YSİO maliyetleri ve hak edişlerinin birer dönen değer ve kısa vadeli borç olarak muhasebeleştirilmesi ve iş bitinceye kadar bu hesaplarda kalmasını, YSİO işleri ile ilgili oluşan maliyetler 17 nolu hesap grubuna, hâsılatlar (hak edişler) ise 35 nolu hesap grubuna yansıtılması gerektiğini anlatmaya çalıştık.
KAYNAKÇA
-193- Sayılı gelir vergisi Kanunu,
-213 Sayılı Vergi Usul Kanunu ,
-3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu,
-Vergi ve Muhasebe Uygulamaları, Vergi Baş Müfettişi Mehmet Emin Akyol, Vergi Grup Başkanı Muzaffer Küçük Yaklaşım Yayıncılık 2016
-Tekdüzen Muhasebe sistemi, YMM Ahmet Demir, Çağdaş Yayıncılık, 2006
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir İbrahim APALI