Makalelerim

YAKLAŞIM DERGİSİ 2019 MAYIS-TÜRKİYE MUHASEBE STANDARDI (TMS) 7 NAKİT AKIŞ TABLOLARININ HAZIRLANMASININ DEĞERLNEDİRİLMESİ İLE DOLAYLI VE DOLAYSIZ YÖNTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI

TÜRKİYE MUHASEBE STANDARDI (TMS) 7 NAKİT AKIŞ TABLOLARININ HAZIRLANMASININ DEĞERLNEDİRİLMESİ İLE DOLAYLI VE DOLAYSIZ YÖNTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI

ÖZÜ

Finansal tablolar, Dünya genelinde birçok işletme tarafından, işletme dışındaki kullanıcıların bilgi gereksinimlerini karşılamak amacıyla hazırlanmakta ve sunulmaktadır. Küreselleşmeye bağlı olarak işletme dışı kullanıcılar işletmelerin faaliyet gösterdiği ülke ile sınırlı kalmamaktadır. Bu nedenle ortak bir muhasebe dili oluşturulması giderek önem kazanmış ve muhasebe standartları oluşturulmaya başlanmıştır. Bu muhasebe standartları seti içinde nakit akış (cash flow) tabloları standardı yer almaktadır. Uluslararası Muhasebe standartlarına göre nakit akış tabloları tam setin bir parçasıdır ve hazırlanıp sunulması zorunludur. Ülkemizde, 1994 yılında yürürlüğe giren Muhasebe Sistemi uygulama genel Teblği’ndeki nakit akış tablosuna ek mali tablolar arasında yer vermiş olup sadece belirli büyüklüğe aşan işletmeler tarafından hazırlanması zorunlu hale gelmiştir. 1999 yılında, ulusal muhasebe standartlarını belirlemek üzere Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu, Türkiye Muhasebe standartlarının uluslararası muhasebe standartları ile uyumlu olmasına karar verilmiş ve Uluslar Arası Muhasebe standartları kurulu(UMSK) ile anlaşma yapılarak Uluslararası Muhasebe standartlarının (UMS) Türkiye Muhasebe Standartları olarak(TMS/TFRS) olarak yayınlanmaya başlamıştır. Dolayısıyla TMS/TFRS ye göre raporlama yapan firmalar TMS 7 Uyarınca nakit akış tablosu hazırlamak ve sunmak zorundadır. TMS/TFRA’lerde nakit akış tablosu, finansal durum tablosu(Bilanço) kapsamlı gelir tablosu ve öz kaynak değişim tablosu ile birlikte temel finansal tablolardan biri olarak ele alınmaktadır. Uluslararası Muhasebe Standartlarına göre oluşturulan Türkiye Muhasebe Standartlarından TMS7 Nakit Akışları Standardı 31/12/2005 Tarihinden sonra başlayan hesap döneminde uygulanmak üzere 18/01/2005 tarihinde 25704 sayılı Resmi Gazete ile yayınlanmış ve geçen sürede on iki kez güncellenmiştir. TMS uyarınca Döneme ilişkin nakit akışları işletme, yatırım ve finansman faaliyetlerine dayalı olarak sınıflandırılmakta olup, işletme faaliyetlerinden nakit akışları dolaylı(net) ve dolaysız(brüt) olmak üzere iki ayrı yönteme göre sunulmakla bilmektedir. Nakit akış tablolarının hazırlanması ve sunumu her iki yönteme göre ele alınmış, sağladığı bilgiler açısından önemli farklar taşıyan bu yöntemlerin avantaj ile dezavantajlarına ve TMS7 Nakit Akış Tabloları hakkında bilgi verilecektir.

Anahtar kelime:  Nakit akış, Finansal analiz, dolaylı yöntem, Doğrudan yöntem, nakit akışı yaratmayan kalemler,

1. GİRİŞ

Finansal tablolar, işletme dışındaki kullanıcıların bilgi gereksinimlerini karşılamak amacıyla hazırlanmakta ve sunulmaktadır. Türkiye Muhasebe standartlarına göre hazırlanan finansal tabloların tabi olacakları usul ve esasları belirleyen Finansal raporlamaya İlişkin Kavramsal çerçeve de finansal tabloların amacı mevcut ve potansiyel yatırımcılara, borç verenlere ve kredi veren diğer taraflara raporlayan işletmeye kaynak sağlama kararını verirken faydalı olacak finansal bilgiyi sağlamaktır. Şeklinde ifade edilmektedir. Nakit akış tablosu, temel olarak işletmenin nakit kaynaklarını ve bu kaynakların nasıl kullanıldığı bilgisini sunan tablodur. Nakit akış tablosu “işletme faaliyetlerinden”, “yatırım faaliyetlerinden” ve “finansman faaliyetlerinden”, mali dönemde ortaya çıkan nakit akışlarını sınıflandıran, nakit ve nakit benzerlerindeki değişikliklere ilişkin bilgileri yatırımcılar, kredi kuruluşları, hissedarlar ve yöneticiler gibi finansal tablo kullanıcılarına sunmayı amaçlayan bir finansal tablodur. Mevcut ve potansiyel yatırımcılar, borç verenler ve kredi veren diğer taraftarlar, işletmeye yönelik gelecekteki beklenen net nakit girişlerinin değerlendirilmesinde kendilerine yardımcı olacak bilgiye ihtiyaç duymaktadır. Finansal analiz, temelde bilanço ve gelir tablosu verilerine dayalı olarak yapılmaktadır. Ancak, bir şirketin finansal durumunun tam olarak analiz edilmesinde, tahakkuk esasına göre hazırlanan bilanço (finansal durum tablosu) ve kapsamlı gelir tablosunun yanında, nakit esasına göre hazırlanan nakit akış tablosunun kullanılması finansal tablo kullanıcılarına önemli ve yaralı bilgiler sağlayacaktır.  Nakit akış tabloları, muhasebe politikalarından etkilenmemesi ve tahakkuk esaslı finansal tablolardan farklı bilgiler sağlaması nedeniyle, işletmelerin finansal durum ve performanslarının analizine katkı yapmakta ve tahmini nakit akışlarının oluşturulmasına büyük önemli bilgiler sağlamaktadır. Bu nedenle nakit akış tablolarının sağladığı bilgiler ve bu bilgilerin analizi, finansal kararlar için gerekli ve önemli hareket noktaları oluşturmaktadır.

1. NAKİT AKIŞ TABLOSU (CASH FLOW)

İşletmeler kar etmek amacıyla faaliyette bulunmakla beraber faaliyetlerini sürdürmek, yükümlülüklerini yerine getirmek ve yatırımcılara getiri sağlamak için nakde ihtiyaç duyarlar. Tahakkuk esaslı muhasebenin sağlayamadığı nakit akışlarına ilişkin bilgiler nakit akış tabloları ile sağlanmaktadır. Bu bilgi, muhasebenin temel varsayımı olan işletmenin sürekliliğini analiz etmek açısından önemlidir.

Türkiye Muhasebe Standartları 1’ in 27. Maddesi Uyarınca da nakit akış tablosu hariç, tüm finansal tablolar muhasebenin tahakkuk esasına göre düzenlenirler. Kavramsal çerçevede, tahakkuk esası uyarınca, işlemler ile diğer olayla ve durumların, işletmenin ekonomik kaynakları ve hakları üzerindeki etkilerinin, bu etkileri geçekleştiği dönemde göstereceği, nakit giriş ve çıkışlarının farklı bir dönemde gerçekleşmiş olmasının bu durumu etkilemeyeceği belirtilmektedir. Tahakkuk esaslı muhasebeleştirmenin, işletme performansının değerlendirilmesinde, nakit giriş ve çıkışlarında daha iyi bir temel sağladığı vurgulanmaktadır. Ancak Türkiye Muhasebe standartlarında, Tahakkuk esaslı muhasebenin, nakit akışlarını tutar zaman ve öngörülebilirliği ile ilgili bilgi vermediği belirtilmektedir

Öte yandan geleneksel tablolar, tercih edilen muhasebe politikalarından etkilenmektedir. Oysa TMS 7 de vurgulandığı gibi, nakit akış tablolarının sağladığı bilgiler muhasebe politikalarından etkilenmez. Dolayısı ile nakit akış tabloları, geleneksel tabloların analiz sonuçlarını önemli ölçüde etkileyebilen politika tercihlerinden bağımsız analiz imkanı vermektedir.

Tahmini nakit akışları, firma değerinin değerlenmesi, yatırım kararlarının alınması ve finansal planlama alanlarında temel araç olarak kullanılmaktadır. Finans teorisine göre bir varlığın değeri yaratacağı nakit akışına bağlı olarak belirlenmekte olup, bu yaklaşım muhasebe alanında da kabul görmüş ve gerçeğe uygun değerlerin belirlenmesinde, indirgenmiş nakit akımları yöntemi kullanılmasına olanak tanımıştır.

Nakit akış tablosu bir faaliyet dönemi içinde işletmede ortaya çıkan nakit akışlarını işletme faaliyetlerine ilişkin nakit akımları, yatırım faaliyetlerine ilişkin nakit akımlarını ve finansman faaliyetlerine ilişin nakit akımlarını gösteren bir tablodur.

Nakit akım tablosu ayrıca, dönem sonunda nakit ve nakde eşdeğer varlıklarda, neden dönem net karı kadar para bulunmadığını açıklayan tablodur. Diyebiliriz.

1. STANDARDIN AMACI

İşletmenin nakit akışlarına ilişkin bilgiler, finansal tablo kullanıcılarının işletmenin nakit ve nakit benzerlerini yaratma kabiliyetini ve bu nakit akışlarını kullanma ihtiyaçlarını değerlendirmesi için bir esas teşkil etmesi açısından faydalıdır. Finansal tablo kullanıcılarının aldığı ekonomik kararlar, işletmenin nakit ve nakit benzerlerini yaratma kabiliyetinin ve bunların yaratılma zamanının ve kesinliğinin değerlendirilmesini gerektirir. Bu Standardın amacı işletmenin dönem boyunca işletme, yatırım ve finansman faaliyetlerinden nakit akışlarını sınıflandıran bir nakit akış tablosu aracılığıyla, söz konusu işletmenin nakit ve nakit benzerlerinde meydana gelen geçmiş değişiklikler hakkında bilgi sunulmasını sağlamaktır.

1. NAKİT AKIŞ BİLGİLERİNİN FAYDALARI

Nakit akış tablosu, diğer finansal tablolarla birlikte kullanıldığında, finansal tablo kullanıcılarının işletmenin net varlıklarındaki değişimini, finansal yapısını (likiditesi ve ödeme gücü dâhil) ve değişen koşullara ve fırsatlara uyum sağlamak amacıyla nakit akışlarının tutarını ve zamanlamasını etkileme kabiliyetini değerlendirmesini sağlayan bilgileri sunar. Nakit akış bilgisi, işletmenin nakit ve nakit benzeri yaratma kabiliyetinin değerlendirilmesinde faydalıdır ve kullanıcıların, farklı işletmelerin gelecekteki nakit akışlarının bugünkü değerini değerlendirmesi ve karşılaştırması için modeller geliştirmesini sağlar. Ayrıca nakit akış bilgisi, aynı işlem ve olaylar için farklı muhasebe uygulamalarının kullanılmasından kaynaklanan etkileri ortadan kaldırdığı için farklı işletmeler tarafından raporlanan faaliyet sonuçlarının karşılaştırılabilirliğini artırır.  Önceki dönemlere ilişkin nakit akış bilgileri genellikle gelecekteki nakit akışlarının tutarına, Zamanlamasına ve kesinliğine ilişkin bir gösterge olarak kullanılır. Bu bilgiler ayrıca gelecekteki nakit akışlarına ilişkin geçmişte yapılan değerlendirmelerin doğruluğunun kontrol edilmesinde ve kârlılık ile net nakit akışı arasındaki ilişkinin ve fiyat değişiminin etkisinin değerlendirilmesinde faydalıdır.

1. NAKİT VE BENZERLERİ

Nakit benzerleri, yatırım amacıyla veya diğer amaçlarla elde tutulmaktan ziyade, kısa vadeli nakit taahhütleri yerine getirmek amacıyla elde tutulur. Bir yatırımın nakit benzeri olarak nitelendirilebilmesi için, tutarının belirli bir nakde kolayca çevrilebilmesi ve değerindeki değişim riskinin önemsiz olması gerekir. Bu nedenle bir yatırımın kısa bir vadesinin bulunması durumunda, örneğin vadenin edinim tarihini izleyen 3 ay veya daha kısa bir süre içinde dolması durumunda, bu yatırım genellikle nakit benzeri olarak nitelendirilir. Özkaynak yatırımları, özü itibarıyla nakit benzerleri tanımını karşılamadıkça (nakit benzerleri tanımını karşılayan özkaynak yatırımlarına örnek olarak, vadesine kısa bir süre kala edinilen ve belirli bir itfa tarihi olan imtiyazlı hisse senetleri gösterilebilir) nakit benzerleri olarak değerlendirilmez.

Bankalardan yapılan borçlanmalar genellikle, finansman faaliyetleri olarak dikkate alınır. Ancak, bazı durumlarda, vadesiz olarak geri ödenebilir nitelikte olan bankalardaki kredili mevduatlar işletmenin nakit yönetiminin ayrılmaz bir parçasını oluşturur. Bu durumda, bankalardaki kredili mevduatlar nakit ve nakit benzerlerinin bir bileşeni olarak değerlendirilir. Bu tür bankacılık işlemlerinin bir özelliği, banka hesap bakiyesinin sıklıkla pozitiften negatife dalgalanmasıdır.

Nakit ve nakit benzerlerini oluşturan kalemler arasındaki hareketler; işletme, yatırım ve finansman faaliyetlerinin bir parçası olmaktan ziyade işletmenin nakit yönetiminin bir parçasını oluşturdukları için nakit akışı olarak değerlendirilmez. Nakit yönetimi, nakit fazlasıyla nakit benzerlerine yatırım yapılmasını içerir.

Nakit akış tablosunda, döneme ilişkin nakit akışları; işletme, yatırım ve finansman faaliyetlerine göre sınıflandırılarak raporlanır.

 İşletme, yatırım ve finansman faaliyetlerinden nakit akışlarını ticari faaliyetlerine en uygun şekilde sunar. Nakit akışlarının faaliyetlere göre sınıflandırılması, finansal tablo kullanıcılarının bu faaliyetlerin işletmenin finansal durumu ile nakit ve nakit benzeri tutarları üzerindeki etkisini değerlendirmesine imkân tanıyan bilgiler sağlar. Bu bilgiler, söz konusu faaliyetler arasındaki ilişkilerin değerlendirilmesi için de kullanılabilir.

 Tek bir işlem, farklı şekilde sınıflandırılan nakit akışlarını içerebilir. Örneğin, bir kredi geri ödemesinin hem faiz hem de anapara ödemesini içermesi durumunda, faiz unsuru işletme faaliyeti olarak sınıflandırılabilirken, anapara unsuru finansman faaliyeti olarak sınıflandırılır.

1. İŞLETME FAALİYETLERİ

İşletme faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışlarının tutarı, bu faaliyetlerin finansmanı için dış kaynaklara başvurulmaksızın, kredilerin geri ödenmesi, çalışma kapasitesinin devam ettirilmesi, temettülerin ödenmesi ve yeni yatırımların yapılması için ne ölçüde yeterli nakit akışı yaratıldığının temel bir göstergedir. İşletme faaliyetlerinden geçmiş dönemlere ait nakit akışlarının belirli unsurlarına ilişkin bilgiler diğer bilgilerle birlikte, işletme faaliyetlerine ilişkin gelecekteki nakit akışlarının tahmin edilmesinde fayda sağlar.

İşletme faaliyetlerinden nakit akışları, öncelikli olarak işletmenin hasılat yaratan esas faaliyetlerinden elde edilir. Dolayısıyla bu nakit akışları genellikle, kâr veya zararın belirlenmesinde dikkate alınan işlemler ve diğer olaylardan kaynaklanır. İşletme faaliyetlerinden nakit akışlarına örnek olarak aşağıdakiler verilebilir:

(a) Mal satışından ve hizmet sunumundan elde edilen nakit girişleri,

(b) İsim hakkı, ücret, komisyon ve diğer hasılat türlerinden elde edilen nakit girişleri,

(c) Mal ve hizmetler için tedarikçilere yapılan nakit ödemeler,

(d) Çalışanlara ve çalışanlar adına yapılan nakit ödemeler,

 (e) Sigorta şirketinin; primler ve tazminatlar, yıllık ödemeler (iratlar) ve poliçeyle ilgili diğer faydalara ilişkin nakit girişleri ve nakit ödemeleri,

(f) Finansman veya yatırım faaliyetleri olarak belirlenemediği sürece, gelir vergilerine ilişkin nakit ödemeler veya iadeler,

(g) Aracılık ya da alım satım amacıyla elde tutulan sözleşmelerden kaynaklanan nakit giriş ve çıkışları.

 Bir tesisin satışı gibi bazı işlemler, kâr veya zarar olarak finansal tablolara yansıtılan bir kazanç veya kaybın ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu tür işlemlerle ilgili nakit akışları, yatırım faaliyetlerinden nakit akışlarıdır. Ancak, TMS 16  ya göre, Maddi Duran Varlıklar’ın başkalarına kiralanmak amacıyla elinde bulundurmakta olduğu maddi duran varlıklarını normal faaliyet akışı içerisinde düzenli olarak satmakta olan bir işletme, bu gibi varlıkların kiralanma amacı sona erdiği ve ilgili varlıklar satış amaçlı elde tutulan varlık haline geldiğinde, bu varlıkları defter değerleri üzerinden stoklara aktarır, başkalarına kiralamak ve daha sonra satmak amacıyla elde tutulan varlıkların üretimi veya edinimi için yapılan nakit ödemeler, işletme faaliyetlerinden nakit akışları kapsamında değerlendirilir.

İşletme, menkul kıymetleri ve kredileri aracılık veya alım satım amacıyla elde tutabilir. Bu durumda bu varlıklar, yeniden satmak amacıyla edinilen stoklarla benzerlik gösterir. Dolayısıyla, aracılık ya da alım satım amacıyla elde tutulan menkul kıymetlerin alımından ve satımından kaynaklanan nakit akışları, işletme faaliyetlerinden nakit akışı olarak sınıflandırılır. Benzer şekilde, finansal kuruluşlarca verilen nakit avanslar ve krediler de işletmenin hasılat yaratan ana faaliyetleriyle ilgili olduğundan genellikle işletme faaliyeti olarak sınıflandırılır.

1. YATIRIM FAALİYETLERİ

Yatırım faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışları, gelecekte işletmeye gelir ve nakit akışı yaratması öngörülen kaynaklar için ne ölçüde harcama yapıldığını gösterdiğinden, bu nakit akışlarının ayrı olarak açıklanması önemlidir. Sadece finansal durum tablosuna yansıtılan bir varlığın ortaya çıkmasına neden olan harcamalar yatırım faaliyetleri olarak sınıflandırılabilir. Yatırım faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışlarına örnek olarak aşağıdakiler verilebilir.

 (a) Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ve diğer uzun vadeli varlıkların edinimi için yapılan nakit ödemeler. Bu ödemeler, aktifleştirilen geliştirme giderleri ve işletme tarafından inşa edilen maddi duran varlıklar için yapılan nakit ödemeleri de içerir.

 (b) Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ve diğer uzun vadeli varlıkların satışından elde edilen nakit girişleri,

 (c) Diğer işletmelerin özkaynak veya borçlanma araçlarını ve iş ortaklıklarındaki payları edinmek için yapılan nakit ödemeler (nakit benzeri olarak değerlendirilen finansal araçlar ya da aracılık veya alım satım amacıyla elde tutulanlar için yapılan nakit ödemeler hariç),

 (d) Diğer işletmelerin özkaynak veya borçlanma araçlarının ve iş ortaklıklarındaki payların satışından elde edilen nakit girişleri (nakit benzeri olarak değerlendirilen finansal araçların ya da aracılık veya alım satım amacıyla elde tutulanların satışından elde edilen nakit girişleri hariç),

(e) Diğer taraflara verilen nakit avanslar ve krediler (bir finansal kuruluş tarafından verilen avans ve krediler hariç),

 (f) Diğer taraflara verilen nakit avans ve kredilere ilişkin geri ödemelerden elde edilen nakit girişleri (finansal kuruluşların verdiği nakit avans ve kredilere ilişkin geri ödemelerden elde ettiği nakit girişleri hariç),

(g) Aracılık ya da alım satım amacıyla elde tutulanlar dışındaki futures sözleşmeleri, forward sözleşmeleri, opsiyon sözleşmeleri ve swap (takas) sözleşmeleri için yapılan ve finansman faaliyeti olarak sınıflandırılmayan nakit ödemeler ve

(h) Aracılık ya da alım satım amacıyla elde tutulanlar veya finansman faaliyeti olarak sınıflandırılan nakit girişleri dışındaki futures sözleşmeleri, forward sözleşmeleri, opsiyon sözleşmeleri ve swap (takas) sözleşmelerinden elde edilen nakit girişleri.

 Bir sözleşmenin, tanımlanabilir bir pozisyonun finansal riskinden korunmak için kullanılan bir araç olarak muhasebeleştirilmesi durumunda, söz konusu sözleşmenin nakit akışları korunulan pozisyonun nakit akışlarıyla aynı şekilde sınıflandırılır.

1. FİNANSMAN FAALİYETLERİ

Finansman faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışları, işletmeye sermaye sağlayanların, gelecekteki nakit akışları üzerindeki haklarını tahmin etmesinde faydalı olduğundan, bu nakit akışlarının ayrı olarak açıklanması önemlidir. Finansman faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışlarına örnek olarak aşağıdakiler verilebilir:

 (a) Hisse senetleri veya diğer özkaynak araçlarının ihracından elde edilen nakit girişleri,

 (b) İşletmenin kendi paylarını edinmek veya tekrar satın almak için ortaklarına yaptığı nakit ödemeler,

(c) Borç senedi, bono ve tahvil ihracından, alınan kredi ve ipotekli borçlardan ve diğer kısa veya uzun vadeli borçlanmalardan elde edilen nakit girişleri,

(d) Borçlanılan tutarlara ilişkin nakit geri ödemeler,

(e) Finansal kiralamayla ilgili mevcut yükümlülük tutarını azaltmak amacıyla kiracı tarafından nakden yapılan ödemeler.

9- NAKİT AKIŞ TABLOSUNUN SUNUMU

TMS 7’ye göre ise, nakit akışları faaliyet türlerine dayalı olarak işletme faaliyetleri, yatırım faaliyetleri ve finansman faaliyetleri seklinde raporlanmaktadır. İşletme faaliyetleri, bir işletmenin ana gelir getirici faaliyetleri ile yatırım ve finansman faaliyeti olmayan diğer faaliyetlerini kapsamaktadır. Yatırım faaliyetleri, uzun vadeli varlıkların ve nakit benzerleri içerisinde yer almayan diğer yatırımların elde edilmesi ve elden çıkarılmasına ilişkin faaliyetleri içermektedir. Finansman faaliyetleri ise, öz kaynaklar (öz sermaye) ile yabancı kaynakların (borçlanmaların) yapısında ve tutarında değişiklik meydana getiren faaliyetleri ifade etmektedir. Normal şartlarda ve varsayımlarla, işletme faaliyetlerinden sağlanan nakit akışının pozitif, yatırımlar ve finansman faaliyetleri ile ilgili nakit akışının negatif olması gerekir. Bu durumdaki işletmelerin gelir getirici ana faaliyetleri ile yatırımları ve finansman faaliyetlerini destekleyebildiği kabul edilir.

TMS 7’ye göre nakit akış tablosunu oluşturan unsurlar şu şekilde ifade edilmektedir: “Nakit: işletmedeki nakit ile vadesiz mevduatı; Nakit benzeri: Tutarı belirli bir nakde kolayca çevrilebilen kısa vadeli ve yüksek likiditeye sahip ve değerindeki değişim riski önemsiz olan yatırımları, Nakit akışları: Nakit ve nakit benzerlerinin giriş ve çıkışlarını ifade eder”.

TMS 7’ye göre işletme faaliyetlerine ilişkin nakit akışları iki yönteme göre raporlanabilir:

A)Brüt nakit girişleri ve brüt nakit çıkışlarına ait ana grupların belirtildiği brüt (dolaysız) yöntem,

Doğrudan yöntemde, brüt nakit girişleri ve brüt nakit çıkışlarının ana grupları hakkındaki bilgiler aşağıdaki yollardan biriyle elde edilebilir:

 (a) İşletmenin muhasebe kayıtlarından veya

 (b) Satışların, satışların maliyetinin (finansal kuruluşlar açısından faiz geliri ile benzeri gelirlerinin ve faiz gideri ile benzeri giderlerinin) ve kapsamlı gelir tablosundaki diğer kalemlerin;

 (i) Stoklarda ve işletme faaliyetleriyle ilgili alacak ve borçlarda dönem içinde meydana gelen değişikliklerin,

(ii) Gayri nakdî diğer kalemlerin,

 (iii) Yatırım veya finansman faaliyetlerinden nakit akışlarına neden olan diğer kalemlerin etkilerine göre düzeltilmesiyle,

B) Net kar/zararın, gayri nakdi işlemlerin, geçmiş veya gelecek işlemlerle ilgili nakit giriş veya çıkışları tahakkuklarının veya ertelemelerinin ve yatırım veya finansman faaliyetleriyle ilgili nakit akışlarına ilişkin gelir veya gider kalemlerinin etkilerine göre düzeltildiği net (dolaylı) yöntem.

Dolaylı yöntemde, işletme faaliyetlerinden net nakit akışı, dönem kâr veya zararının aşağıdakilerin etkilerine göre düzeltilmesiyle tespit edilir:

(a) Stoklarda ve işletme faaliyetleriyle ilgili alacak ve borçlarda dönem içinde meydana gelen değişiklikler,

 (b) Amortismanlar, karşılıklar, ertelenmiş vergiler, kur farklarından kaynaklanan gerçekleşmemiş kazanç veya kayıplar ve iştiraklerin dağıtılmamış kârları gibi gayri nakdî kalemler,

 (c) Yatırım veya finansman faaliyetlerinden nakit akışlarına neden olan diğer tüm kalemler. Alternatif olarak, dolaylı yöntemde, işletme faaliyetlerinden net nakit akışı, kapsamlı gelir tablosunda açıklanan hasılat ve giderler ile stoklarda ve işletme faaliyetleriyle ilgili alacak ve borçlarda dönem içinde meydana gelen değişiklikler gösterilerek sunulabilir.

 Bu yöntemlerden dolaysız yöntem, nakit akışlarının tahmin edilmesi açısından daha ayrıntılı bilgiler sağlar. Muhasebe kayıtlarından, satışlar ve satışların maliyeti bilgilerinden, stoklar, alacaklar gibi nakit etkisi olan tüm kalemlerle ilgili detaylı incelemeyle oluşturulur.

Dolaylı yöntemde ise, işletme faaliyetlerinden sağlanan nakit akışları, net dönem kar veya zararının stoklar, faaliyetle ilgili alacak ve borçlardaki değişiklik, amortisman, vergi ve faiz gibi nakit girişi ve çıkısı etkileri olan işlemlerde düzeltmeler yapılmaktadır. Son olarak yatırım veya finansman faaliyetlerinde kullanılan ve sağlanan nakit kalemleri dikkate alınarak tablo oluşturulur.

Nakit akış tablosunun hazırlanmasında; kar/zararı etki eden ancak nakit akış yaratmayan kalemlerin düzeltilmesi gerekmektedir. Bu kalemler ise şu şekilde sıralanabilir.

• Amortisman/itfa/tükenme payları,
• Değer Düşüklüğü zararları,
• Karşılıklar,
• Gerçeğe uygun değer/kazanç/kayıpları,
• Gerçekleşmemiş yabancı para çevrim farkları,
• Dönem ayrıcı işlemler,
• Faiz, vergi ve temettüden doğan tutar ile tahsilat/ödeme farkları,
• Konsalide tablolarda özkaynak yöntemi ile konsolidasyona dahil edilen ortaklıkların kar/zarardan payları, gibi.

Bu kalemlerden bir kısmı geçmişte gerçekleşen nakit çıkışlarının dönemle ilgili kısmının giderleşmesinden kaynaklı olup gelecekte herhangi bir nakit akışına yol açmayacaktır. Bazıları ise gider yazıldığı dönemde bir nakit çıkışı yaratmamakla birlikte ileride olası bir nakit çıkışını göstermektedir. Bu kalemlerden bir kısmı da geçmişte gerçekleşen nakit girişlerinin dönemle ilgili kısmının gelir yazılmasından kaynaklı olup gelecekte herhangi bir nakit girişi sağlamayacaktır. Bazıları ise gelir yazıldığı dönemde nakit akışı yaratmamakla birlikte gelecekte nakit girişi yaratması beklenir. Analiz aşamasında, düzeltme kalemlerinin niteliklerdeki bu farklılıkların dikkate alınması gerekmektedir.

TMS 7 Uyarınca faiz, temettü ve vergilere ilişkin nakit akışlarının ayrı ayrı açıklanması gerekmektedir. Dolaylı yöntem formatının alt bölümünde, ödenen ve alınan temettüler ve faiz kalemlerine yer verilmiştir. Böylelikle Dönem net kar ve zarar mutabakatı ile ilgili düzeltmeler başlığı altında yer alan faiz gelirleri ve giderleri ile ilgili düzeltmeler ve İştiraklerin Dağıtılmamış karları ile ilgili düzeltmeler kalemleri ile tahakkuk tutarları düzeltilirken son bölümde bunlardan işletme faaliyetleri içerisinde gösterilecek olanların nakit olarak tahsil edilen/ödenen tutarları yer almaktadır.

Benzer biçimde düzeltme kalemleri içinde yer alan Vergi Gideri/gelirleri ile ilgili Düzeltmeler kalemleri ile vergi tahakkuku ile ilgili düzeltme yapılırken son ölümde yer alan Vergi ödemeleri/ iadeleri kaleminde ödenen/alınan tutarların raporlanması gerekmektedir.

Her iki yöntemde de, nakit akışına ulaşılmak için yapılan düzeltme işlemleri aynıdır. Düzeltme kalemleri, stok faaliyetle ilgili ticari alacaklar ve borçlardaki dönem içi değişiklikler, nakit akış yaratmayan işlemler ile nakit akışı yatırım ve finansman faaliyetlerinde raporlanması gereken kalemleri içermektedir. Sonuç olarak doğrudan yöntemde brüt nakit akışları tutarları, dolaylı yöntemde ise kar/zarar ve düzeltme kalemlerinin tutarları raporlanır. Her iki yöntemin sonucunda da nakit tutar olarak işletmede mevcut olan nakit bakiyeyi verir.

Doğrudan yöntemde brüt nakit akışlarını görme imkanı varken dolaylıda bu sözkonusu değildir. Doğrudan yöntemde gelecekteki nakit akışlarını tahmin, Verileri açıklama, sapma analizi yapma gücü ve iş yükü ve maliyeti yüksek iken dolaylı yöntemde iş maliyeti düşük ve verileri açıklama ve sapma analizi yapma olasılıkları düşüktür. Ancak kar ile işletme faaliyetlerinden nakit akışları ilişkisini açıklamada dolaylı yöntem daha iyi olduğunu söyleyebiliriz. Dünya genelinde işletmeler dolaylı yöntemi kullanmaktadır.

Ülkemizde uygulama birliğinin sağlanması amacıyla TMSK tarafından dolaysız (brüt)yöntem tercih edilmiştir. Örnek olarak kullanılması tavsiye edilen nakit akış tablosu TMS 7 Ek’lerinden alınarak aşağıdaki gibi sunulabilir (Tablo 1). Faaliyetlerden sağlanan nakit akışlarının hesaplanması satışlar ve satışların maliyeti kalemleri ile başlanarak devam etmektedir. Sonraki aşamalarda yatırım ve finansman ile ilgili varsa diğer kalemler eklenerek nakit akış tablosu oluşturulur.

Nakit akış tabloları dolaylı yönteme göre de düzenlenebilir (Tablo 2). Esas faaliyetlerden sağlanan nakit akışlarının başlangıç kalemi dönem karı veya vergi karşılığı öncesi kar veya zarar ile başlamakta, daha sonra nakit çıkısı gerektirmeyen amortismanlar ve nakit girişi olarak hesaplanan faiz geliri gibi kalemler eklenerek ya da çıkarılarak işletme sermayesindeki değişikliklerden önceki kar kalemine ulaşılmaktadır. Bu asamadan sonra ticari alacaklar, stoklar gibi kalemlerle tekrar düzetmeler yaparak esas faaliyetlerden sağlanan net nakit akışlarına ulaşılmaktadır.

10- SONUÇ

Nakit akış tabloları, muhasebe politikalarından etkilenmemesi ve tahakkuk esaslı finansal tablolardan farklı bilgiler sağlaması nedeniyle, işletmelerin finansal durum performansının analizine katkı yapmakta ve tahmini nakit akışlarının oluşturulmasında önemli bilgiler sağlamaktadır. Bu nedenle nakit akış tablolarının sağladığı bilgiler ve bu bilgilerin analizi, finansal karar için gerekli önemli hareket noktalarını oluşturur. Nakit akış tablosu, diğer finansal tablolarla birlikte kullanıldığında, finansal tablo kullanıcılarının işletmenin net varlıklarındaki değişimini, finansal yapısını (likiditesi ve ödeme gücü dâhil) ve değişen koşullara ve fırsatlara uyum sağlamak amacıyla nakit akışlarının tutarını ve zamanlamasını etkileme kabiliyetini değerlendirmesini sağlayan bilgileri sunar. Nakit akış bilgisi, işletmenin nakit ve nakit benzeri yaratma kabiliyetinin değerlendirilmesinde faydalıdır ve kullanıcıların, farklı işletmelerin gelecekteki nakit akışlarının bugünkü değerini değerlendirmesi ve karşılaştırması için modeller geliştirmesini sağlar. Ayrıca nakit akış bilgisi, aynı işlem ve olaylar için farklı muhasebe uygulamalarının kullanılmasından kaynaklanan etkileri ortadan kaldırdığı için farklı işletmeler tarafından raporlanan faaliyet sonuçlarının karşılaştırılabilirliğini artırır. TMS /TFRS’lerin uygulama alanının genişlemesiyle birlikte, son yıllara kadar muhasebe çevrelerinin yeterince önem vermediği nakit akış tablosunun, işletmelerin finansal durumunun belirlenmesinde kullanımının yaygınlaşacağı düşünülmektedir. TMS 7’de düzenlenen nakit akış tablosu formatı, işletmelerin nakit akışlarının incelenmesi açısından kolaylıklar sağlamaktadır. Bu düzenleme ile işletmelerin nakit akışlarının yapısı incelenerek, işletme ile ilgili tarafların ihtiyaç duyduğu önemli ve yararlı bilgiler sağlanabilmektedir

EKLER:

Tablo 1: Nakit Akış Tablosu: Dolaysız (Brüt) Yöntem

NAKİT AKIŞ TABLOSU (.........TL)

Tablo 2: Nakit Akış Tablosu: Dolaylı (Net) Yöntem

NAKİT AKIŞ TABLOSU (….TL)                 

KAYNAKÇA

-Türkiye Muhasebe Standardı 7 (TMS 7) Nakit Akış Tablosu

- Mahmut KARĞIN-Rabia AKTAS-Türkiye Muhasebe Standartlarına Gore Raporlanmış Nakit Akış Tablosu ve Analizi- Muhasebe ve Finansman Dergisi Ekim/2011

- DR Gülşirin Bodur- Nakit Akış Tabloları İle Kredi Analizi,-2016-Bankacılık Akademisi Yayınları,

-  Prof.Dr. Nalan Akdoğan- Prof. Dr Nejat Tenker- Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri-2001- Gazi Kitap evi,

-Prof.Dr Aydın Karapınar-Prof.DR. Figen Ayıkoğlu Zaif- Uluslar Arası Finansal Raporlama Standartları ile Uyumlu Finansal Analiz –Gazi Kitapevi-2016

Serbest Muhasebeci Mali Müşavir İbrahim APALI